Werk jij ook op school met het leerlingvolgsysteem KIJK!?  Ben je nog op zoek naar jullie manier om doelgericht te werken? Wil jij de kinderen een beredeneerd aanbod aanbieden? Wil je de ontwikkeling van elk kind goed kunnen volgen? Ben je niet tevreden over de huidige groepsplannen?  Een ontwikkeling van een kind volgen kan ook op een andere manier….

De afgelopen jaren werkten wij met het leerlingvolgsysteem KIJK!  Toch was ik niet helemaal tevreden en ben ik altijd op zoek naar manieren om toch effectiever te werken. Een zoektocht dat ons uiteindelijk een beter zicht op de ontwikkeling van elk kind opleverde en waarbij we doelgerichter aan de slag gingen om elk kind zich verder te laten ontwikkelen. In deze blog deel ik graag tips over mijn collega’s en ik keuzes hebben gemaakt om je een idee te geven.

Doelgericht werken met KijK!

Beredeneerd aanbod

In Nederland zou er in alle kleuterklassen sprake moeten zijn van een beredeneerd aanbod. In dit beredeneerd aanbod staat o.a. de visie van de school op het (kleuter)onderwijs beschreven. Dit zou dan ook betekenen dat het leerlingvolgsysteem bij deze visie past.
In deze blog zal ik alle onderdelen van een beredeneerd aanbod aan bod laten komen, maar zou je graag weten waar jullie als school je nog verder in kunt ontwikkelen? Neem even de tijd voor deze quickscan.

Zicht op de leerlijnen

Wanneer je doelgericht zou willen werken is het belangrijk om zicht te hebben op de leerlijnen. Hoe verloopt een ontwikkeling? (al kan dit bij kleuters soms toch net even anders zijn) Wat kun je rond welke leeftijd verwachten van een kind?

Tip: Wanneer je een starter bent in het kleuteronderwijs is het goed om de handleiding van KijK! eens te lezen: hier kun je de globale ontwikkeling van een 4 tot 7-jarige per ontwikkelingsleerlijn bekijken.

Wanneer je zicht hebt op de leerlijnen, weet je ook wat de einddoelen zijn en welke tussenstappen je ervoor nodig hebt om deze te bereiken. Door ervaring zul je ontdekken dat de ontwikkeling van kleuters soms wisselend verloopt.

Doelen vaststellen

Maar om de einddoelen te behalen is het wel belangrijk om ook aan de tussendoelen te werken, zodat je weet dat je dichterbij het einddoel komt. Wij hebben vanuit KIJK! doelen kunnen stellen per ontwikkelingslijn. Deze doelen hebben we verdeeld over 5 periodes over het schooljaar (van vakantieperiode tot vakantieperiode) Binnen deze doelen zit een opbouw. In de eerste periode van groep 1 kan het doel zijn om van 1 tot 5 voorwerpen synchroon te tellen en in een latere periode zou dit doel synchroon tellen t/m 10, 15 of 20 kunnen zijn.
Een voorbeeld van zo’n verdeling kun je vinden bij Kleuterjuf in een kleuterklas.
Als school hebben wij dit net even anders gedaan door de doelen over de periodes in groep 1 en 2 te verdelen ipv ontwikkelingsleeftijd.

Tip: Instromers? Wanneer de instromers in november of nog later in het jaar starten is het goed om de doelen te pakken van de start van het schooljaar. Daarnaast kun je direct observeren welke doelen uit het basisaanbod van groep 1 al behaald worden door de instromers.

Doelgericht onderwijsaanbod

Maar het is wel leuk om doelen te stellen, maar hoe ga je proberen deze doelen te behalen?
Belangrijk is dat een kind de mogelijkheid krijgt om de vaardigheid te oefenen en toe te kunnen passen. Binnen jouw onderwijsaanbod is het van belang dat je activiteiten aanbiedt waarbij de kinderen de vaardigheden kunnen oefenen.

Natuurlijk kun je in een groepsplan verantwoorden hoe je aan alle doelen werkt. Mijn ervaring is dat de groepsplannen bij de start geschreven worden, maar dat ik hierin onvoldoende mijn weg in kon vinden. Natuurlijk werkte ik aan de doelen en natuurlijk hield ik wel in beeld welke ontwikkeling de kinderen doormaakten, maar dit zat vooral in mijn hoofd en de notities van observaties kon ik door mijn hele opschrijfboek terugvinden.

Tijd voor verandering: een doelgerichte aanpak ontwikkelen én een het groepsplan effectief maken. Maar hoe?

Het uiteindelijke resultaat:  een doelgerichte aanpak, groepsplan én themaplanning in één. Niet dat dit er zo direct was natuurlijk. Met een opzet zijn we gaan werken en bij elk ‘probleem’ met elkaar bekijken hoe we dit kunnen aanpassen tot het wel werkt.

Zo ziet ons themaplanning/groepsplan er op dit moment uit:

Onder beginsituatie noteren we de opvallendheden of conclusies die je getrokken hebt n.a.v. voorgaande observaties.
Allereerst zie je de doelen, hierbij bedenken we een activiteit passend bij het thema. (in dit geval thema ziek zijn) Deze activiteiten kunnen zelf bedacht zijn, maar ook vanuit een ander inspiratiemiddel (bijv. een methode of een project van Kleuteruniversiteit (KU) worden gebruikt. Bij de activiteiten geven we door middel van een – en + de differentiatie binnen een activiteit aan.

Daarnaast vullen onder het kopje ‘didactiek’ in op welke manier we het aanbieden: zelfstandige werkactiviteit, kringactiviteit, korte uitleg met zelfstandige uitvoering etc.

> Lees meer over het waarom wel of niet gebruiken van methodes binnen het (kleuter)onderwijs.

Hoe kun je de ontwikkeling blijven volgen?

Als kleuterleerkracht zie en hoor je veel. Tijdens elke activiteit die je aanbiedt, maar ook tijdens spel kun je verschillende signalen opvangen en zie je veel gebeuren.  Onder het kopje minimumgroep en basis- en plusgroep noteren we onze observaties. De kinderen zijn in drie niveaugroepen geplaatst. Alle kinderen werken aan dezelfde doelen, maar soms met meer herhaling of juist met een verdieping of pittigere moeilijkheidsgraad. Wanneer een leerling in de basisgroep zit en het valt op dat de leerling dit doel al goed beheerst dan kleuren we de naam groen. Wanneer een leerling het basisprogramma volgt maar nog moeite heeft met een doel dan kleuren we de naam oranje of rood. Zo houd je makkelijk zicht op de ontwikkeling. Wanneer een naam meerdere keren groen of oranje/rood kleurt, dan zou het een goede overweging zijn om te kijken of deze niveaugroep past bij de behoeften van de leerling.

Differentiatie

Natuurlijk vergeten we de differentiatie niet. Alle kinderen worden verdeeld in niveaugroepen en de namen staan genoteerd in het groepsoverzicht. Dit groepsoverzicht is specifiek gemaakt voor de kleutergroepen. Onze ervaring is dat er binnen bijv. de taalontwikkeling nog veel verschil kan zijn:  een kind kan bijv. moeite hebben met woordenschat/mondelinge taalontwikkeling, maar beheerst het kind wel de auditieve voorwaarden.

Na elke evaluatie van een thema bekijken we aan de hand van de gegevens of alle kinderen nog in de juiste niveaugroep zitten en passen we dit eventueel aan wanneer dit nodig is. Bij de zorggroep (of minimumgroep) geven we aan wat we deze kinderen extra bieden naast het basisaanbod.

De doorgaande lijn

Door de doelgerichte aanpak en de evaluatie na elk thema kun je direct terugpakken op onderdelen die voor de klas lastig zijn. Maar er is nu een doorgaande lijn van groep 1 naar 2, maar de overgang vanaf de peuterspeelzaal naar de basisschool is net zo belangrijk als de overgang naar groep 3.
Hier ga ik mij meer in verdiepen en misschien komt er in de toekomst nog een blog over?

Waarom wij zo fijn vinden om met deze doelgerichte aanpak te werken?

Alle gegevens op één plaats en overzichtelijk bij elkaar is al fijn. Dit is ook heel handig bij de KIJK! registratie; je hebt alle gegevens bij elkaar en kunt zo makkelijker registreren. Daarnaast voelde groepsplannen schrijven, niet iets waar we iets aan hadden én hebben wij nu veel tussentijdse evaluatiemomenten. Uiteindelijk hebben wij meer informatie en hier kunnen we direct op anticiperen.  Het betekent niet dat het in principe minder werk is, maar doordat je nu bewuster observeert en de observaies noteert heb je een duidelijk beeld en dat is natuurlijk waar je het voor doet. Naast deze doelgerichte activiteiten is er ook ruimte om binnen de groep meer ontdekkende activiteiten aan te bieden en waarbij de kinderen ontdekken. Daardoor is er een balans tussen spel en lerend spelen.

> Lees meer over spelend leren